نخستين نشست تخصصی پيرامون اخبارجعلي با عنوان «رسانه، منابع نامعتبر و اخبارجعلی» برگزار شد

نخستین نشست تخصصی پيرامون اخبار جعلي با عنوان «رسانه، منابع نامعتبر و اخبار جعلی» سه‌شنبه 23 آبان 96 از ساعت 14 الی 16 در محل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها برگزار شد.به گزارش روابط‌عمومی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، در این نشست سيدغلامرضافلسفی کارشناس ارشد ارتباطات و فعال حوزه سواد رسانه‌اي گفت: ما در قرآن كريم آياتي مانند آيه 60 سوره مبارك احزاب درباره اخبار دروغ داریم؛ بنابراین می توان از حیث ورود به بحث و پیشینه اخبار جعلی به آن اشاره کرد. مهمترین بخش های سخنان فلسفی در این نشست را در ادامه می خوانید:

به لحاظ اینکه از چه زمانی در دوره معاصر و سال های اخیر اخبار جعلی در دنیا پربسامدتر شده می توان گفت از سال ۲۰۱۶ و با حضور ترامپ بوده است. آماری که دیکشنری کالينز داده این بوده که در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۶۵ درصد تکرار واژه اخبار جعلی افزایش داشته و در چند ماه اخیر ده ها هزار بار تکرار شده است. آقای ترامپ خود را واضع اخبار جعلی می داند و مدعی است که این اصطلاح برای اوست ولی زمانی این واژه را به کار برد که از طرف رسانه ها مورد حمله قرار گرفت که گفتند کشور روسیه در پیروزی او در انتخابات آمریکا نقش داشته است. البته این فقط به ترامپ تعلق ندارد ما می دانیم که در انگلستان ترزا می و جرمی کوربین از این واژه بسیار استفاده کردند به خصوص در سال گذشته که بحث برگزیت مطرح بود در آنجا واکنش رسانه ها شبیه واکنش رسانه های آمریکا بود.

تعریف اخبار جعلی

مارگارت ریورز خبر جعلی را گزارشی نادرست می داند که برای جلب توجه، گمراه کردن یا آسیب رساندن به اشخاص حقیقی و حقوقی مشهور تولید می شود. ویکی پدیا هم اخبار جعلی را از جنس روزنامه نگاری زرد می داند و شامل اخبار ناراست که از طریق فردی و جمعی تولید می شود.
البته ما در مقاله خود که درباره اخبار جعلی در رسانه ها است به ۱۲ تعریف اشاره کردیم؛ فصل مشترک این ۱۲ تعریف مبتنی بودن اخبار جعلی بر فضای وب و اینترنت است. نگاهی که بر روی اخبار جعلی وجود دارد سنگینی آن بر روی شبکه های اجتماعی است تا رسانه های قدیمی یا به تعبیر دکتر کوثری رسانه های غیر رایانه مبنا.

ابعاد اخبار جعلی
ابعاد سیاسی که بیشترین توجه معطوف به آن است، از باب این که بسیاری از احزاب خود را در این خصوص محق می دانند. البته این موضوع بسیار قابلیت بومی سازی دارد ولی در این نشست نمی خواهم به آن بپردازم.
ابعاد اقتصادی؛ کلیک خوردن از نکات مهم و اساسی است که در حوزه ی رویکرد اقتصادی اخبار جعلی با گرایش سیاسی به آن توجه شده است.
بُعد دیگری هم فردی است که در ارتباط با انتخابات آمریکا و کاری است که جوانان شهر ولس در مقدونیه انجام دادند؛ مطالبی را منتشر کردند تا هواداران ترامپ از آن خوششان بیاید که به این طریق کسب درآمد کند، این جوانان صرفا نگاه شان کسب درآمد بوده است.
در زمان انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا در اخباری جعلی حزب دموکرات متهم شد که در بعضی رستوران ها قاچاق مواد مخدر و آزار جنسی بچه ها از طرف اعضای حزب دموکرات صورت می گیرد و به پیتزا گیت مشهور شد. حتی پای هیلاری کلینتون را هم به این ماجرا باز کردند و او را هم متهم کردند. بعدا تحقیقاتی انجام و کذب آن مشخص شد.

چرایی رشد اخبار جعلی در چند سال اخیر
پیچیده شدن روابط انسانی، پیشرفت فناوری و کثرت رسانه ها از دلایل رشد اخبار جعلی است. نگرانی این است که در آینده ای نزدیک برای درک اخبار جعلی نیازمند مفسرینی باشیم این اخبار را برای ما تفسیر کنند بنابراین هر چه را می بینیم، می شنویم یا می خوانیم نباید باور کنیم. زمانی که به صحت یک خبر اعتماد نداریم باید از بازنشر آن پرهیز کنیم.

فلسفی همچنین در ادامه چند نکته را مطرح کرد که در ادامه می‌خوانید:
آکسفورد، سال ۲۰۱۶ را به عنوان عصر پساحقیقت و واژه آن را به عنوان واژه برتر آن سال اعلام کرد. پسا حقیقت تبیین کننده موقعیتی است که اخبار پوپولیستی بر امر واقع غلبه دارد. می خواهم بگویم در عصر پساحقیقت اخبار جعلی چشم اسفندیار دموکراسی را نشانه گرفته است. این که مردم در انتخاب هایشان مردد شوند، باعث می شود دموکراسی دچار لطمه شود. در اینجاست که تئوری جنگ روانی و تئوري توطئه معنا پیدا می کند.

آسمان خراش اخبار جعلی بر پایه اطلاعات جعلی قرار دارد که از لحاظ معنا به دو دسته اطلاعات غلط و گمراه کننده تقسیم شده است. به لحاظ محتوایی دسته بندی اطلاعات جعلی شامل محتوای طنز، محتوای مغالطه آمیز، محتوای تقلیدی، محتوای ساختگی، ارتباطات جعلی، بافت بستر جعلی و محتوای دستکاری شده است.
یک ماتریس ۵۶ خانه ای وجود دارد که استاندارد شده آمریکا و اتحادیه اروپا است. ممکن است عزیزان ما در ایران نوع انتخاب هایشان را در مواجهه این مقوله ها به نوعی دیگر ببینند اما این می تواند مبنایی باشد تا ما تشخیص دهیم عواملی مثل روزنامه نگاری ضعیف، روزنامه نگاری طنز، تعصب، جانبداری، منافع اقتصادی و … چگونه با درگیر شدن با این مقولات می توانند اخبار جعلی تولید کنند.

اگر می گویم رسانه های اجتماعی بستر را برای تکثر اخبار جعلی بیش از پیش مهیا کرده اند، به این دلیل نیست که تقصیر به گردن رسانه های اجتماعی باشد بلکه ماهیت رسانه های اجتماعی این است. فوکویاما هم می گوید به دلیل این که حضور نخبگان در رسانه های اجتماعی کمتر است و دروازه بانی وجود ندارد باعث بیشتر بودن اخبار جعلی در آن ها می شود.

راهکارهای جلوگیری از گسترش اخبار جعلی
الف- مخاطب: مخاطب باید به یادگیری سواد رسانه ای از منظر یک انتخاب شخصی و مسئولیت اجتماعی بپردازد. در راهنمای تشخیص اخبار جعلی که انجمن سواد رسانه ای کانادا منتشر کرده به شش پرسش اشاره شده که مخاطبان یا کاربران همواره باید آن ها را مدنظر قرار دهند : چه کسی این خبر را تولید کرده، چگونه خبر تولید شده، چرا این خبر تولید شده، چه زمانی این خبر تولید شده، این خبر چه کاستی هایی دارد، پس از اطلاع از این خبر چه باید کرد.

نشانه هایی که می توانیم اخبار جعلی را تشخیص دهیم
شامل سایت هایی که متن یا نوشته هایشان با حروف بزرگتر است یا تصاویر با فتوشاپ دستکاری شده است.
سایت هایی مثل izitru برای تشخیص درست بودن تصاویر هستند. تارنماهایی که تبلیغات زیادی دارند، دامنه های اینترنتی که پسوندهای co. دارند از مواردی هستند که می توان جعلی بودن خبر را فهمید.
وارد هر سایتی که می شوید اول سراغ درباره ی آن بروید. خبرهایی که لینک دارند را دنبال کنید چون صحت آن ها بیشتر قابل اعتماد است. نبود هماهنگی بین متن و تیتر می تواند نشانه ای بر جعلی بودن خبر باشد.
بحث تعصبات ایدئولوژیک به شدت مهم است و با هیچ سوادی از بین نمی رود. در اینجاست که دولت ها از مسئولیتشان شانه خالی می کنند و تمام بار مسئولیت را بر گردن مخاطب می گذارند.
ب- نقش دولت ها: افرادی مثل ماروزوف و پاول میسون معتقدند که دولت ها عامدانه نمی خواهند به این مسئله ورود کنند و باید آن ها را مجبور کرد چون سهم فراوانی از گردش مالی این شرکت ها دارند. انتظار داریم زمانی برسد که در ایران دولت و حاکمیت مسئولیت خود را در مقابله با اخبار جعلی بپذیرند.