«اطلاعات نادرست» واژه برگزیده سال ۲۰۱۸

اين يادداشت در پايگاه بين المللي خبري شفقنا  به تاريخ 14 آذر 97 بارگذاري و

در روزنامه اعتماد به تاريخ 19 آذر 97 بازنشر شد

چند صباحی است که در پایان هرسال واژه‌ای به انتخاب جمعی کثیر از کارشناسان حوزه‌های مختلف آن‌هم با در نظر گرفتن بسیاری از متغیرها چون کثرت تواتر واژه، میزان نقش‌آفرینی واژه در سپهر گفتمانی و … در جایگاه واژه برگزیده سال قرار می‌گیرد. در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ترتیب واژه‌های «هویت»[۱]، «پساحقیقت»[۲] و «اخبار جعلی»[۳] واژه‌های برگزیده سال بودند و بنابر این عادت مألوف واژه «اطلاعات نادرست»[۴] توسط دیکشنری دات کام[۵] واژه برگزیده سال ۲۰۱۸ لقب گرفت. در تعریف ارائه‌شده از سوی دیکشنری دات کام اطلاعات نادرست، اطلاعاتی غیر موثق بدون لحاظ کردن تعمد در گمراه‌سازی است که توسعه بنیان‌های فناورانه در حوزه تبادل اطلاعات و ارتباطات رشد این جعلیات را به‌ویژه در فضای برخط فزاینده نموده است.

لیز مک میلان[۶] مدیرعامل دیکشنری دات کام دراین‌باره گفت که انتخاب کلمه اطلاعات نادرست در مقام کلمه سال ۲۰۱۸ یک‌بار دیگر نشان می‌دهد که این انتخاب همچون گذشته موجبات ترسیم چشم‌انداز زمانه‌ای می‌شود که در آن زیست می‌کنیم. او اظهار می‌دارد که آنچه در واژه‌نامه تحت مدیریتش پیرامون توصیف اطلاعات نادرست آمده تنها یک اشاره و نشانه است. مدیرعامل دیکشنری دات کام افزود پس از کلمه اطلاعات نادرست، واژگان «بازنمایی»، «خودساخته» و «واکنش سیاسی» به ترتیب رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص داده بودند.

جین سولومون[۷] از زبان شناسان دیکشنری دات کام معتقد است حساسیت‌ها و توجهات اخیر پیرامون واژه اطلاعات نادرست و کلماتی که بسیاری از صاحب‌نظران برای توصیف و درک آن به کار می‌برند، در دیکشنری دات کام موردتوجه و استفاده قرارگرفته است. بر این مبنا طی چند سال گذشته دیکشنری دات کام همواره در حال تعریف واژه‌ها و بروز رسانی اطلاعات رو به تزاید حول واژه اطلاعات نادرست جهت فهم هر چه‌بهتر آن بوده است.

دیکشنری دات کام  واژه اطلاعات نادرست[۸] به‌مثابه کژ آگاه‌سازی غیر عامدانه و نشر سهوی اخبار جعلی را به‌جای واژه اطلاعات نادرست[۹] به‌مثابه کژ آگاه‌سازی عامدانه و نشر هدفمند و گسترده اخبار جعلی که علی العموم خاستگاهی حاکمیتی دارد[۱۰]، آگاهانه انتخاب نمود؛ چراکه این واژه‌نامه معتقد است افرادی که اطلاعات نادرست به‌مثابه کژ آگاه‌سازی غیر عامدانه را به اشتراک می‌نهند، به دلیل گرفتار آمدن در مارپیچ بازنشر می‌پندارند که محتوایی صحیح را به اشتراک می‌گذارند.

وقوع چندین رخداد طی سال 2018 توجه شرکت دیکشنری دات کام را به موضوع اطلاعات نادرست جلب و در انتخاب این واژه از سوی شرکت مذکور تأثیری بسزا داشت که می‌توان به استمرار روند نقش‌آفرینی فیس‌بوک در بازنشر وسیع اخبار جعلی، روشن شدن هر چه بیشتر زوایاي موضوع کيواِنان[۱۱] در چارچوب نظريه توطئه در آمريكا، خشونت‌های گسترده در هندوستان با اتکا به بازنشر شایعات در واتس آپ[۱۲] و نقش پررنگ اطلاعات نادرست در انتخابات ریاست جمهوری برزیل که به پیروزی ژایر بولسونارو[۱۳] کاندیدای جنجالی و راست‌گرای افراطی منجر شد، اشاره نمود.

لازم به ذکر است که دیکشنری دات کام واژه هویت (كه خصوصی‌ترین جلوه‌های فردی تا عمومی‌ترین نمودهای جمعی را شامل شده، در زمره نیازهای روانی انسان و مقدمه هرگونه زندگی اجتماعی است) را نیز بهترین کلمه سال ۲۰۱۵ انتخاب کرده بود. در ضمن واژه‌هاي پساحقیقت (بیان این واقعیت که امروزه افکار عمومی بجای تأثیرپذیری از داده‌های واقعی و قابل‌اتکا، از احساسات و عقاید شخصی تأثیر می‌پذیرند) برای سال ۲۰۱۶ توسط واژه‌نامه آکسفورد و اخبار جعلی (اخباری متشکل از اطلاعات نادرست و شایعات که مغرضانه، به‌منظور جهت دادن به افکار عمومی در جهت کسب‌ منافعی خاص، به‌واسطه رسانه‌های فردی و ارتباط‌جمعی تولید و منتشر ‌می‌شوند) برای سال ۲۰۱۷ توسط واژه‌نامه کالینز در مقام واژه سال برگزيده شده بودند.

 [۱] Identity

[۲] Post-truth

[۳] Fake news

[۴] Misinformation

[۵] www.dictionary.com

[۶] Liz McMillan

[۷] Jane Solomon

[۸] Misinformation

[۹] Disinformation

[۱۰]  برای مطالعه بیشتر رجوع شود به مقاله اخبار جعلی و مهارت‌های مقابله با آن نوشته محمد سلطانی فر، مریم سلیمی و سید غلامرضا فلسفی. فصل‌نامه رسانه، ۲۸، ۳، ۱۳۹۶، ۴۳-۶۹.

http://qjmn.farhang.gov.ir/article_51733.html

[۱۱] QAnon

[۱۲] WhatsApp

[۱۳] Gières Bolsonaro